~ Wati Longchar (Eralibill)

Arogo kimung

Arogo ya Tsüngremi yanger. Ochi ajanga alima dangi tesangwa bener aotsü Yisu Khrista züii alangzükba purtem lir.  Arogo ya alima lokti tentet ka amai masü. Ya amangbapur kotak lenmangi anitsüba kikümbang. Iba temeshi arogo nung tenzükertem meshiteta aser ochi nung noktakba ajanga alimai aküm tsübur. Tejen aser Tasen Lai anaprongla nung arogo ya alima dang ochi kuli asütsü, ochi ajanga alima nung temelenshi adokdaktsütsü nungloktsü ta kuli asür. Tejen Lai nung ainkartemi ochi mashi yimsüsür aitsü, artsü aser Tsüngremer obendang indang shin. Yisu Khrista ochi nung noktakba ajanga yimsüsürtemi kangki nung meta. Ochimashiji ochi agi dang kokteter. Kodang ochi kuli mesüteter arogo kulisüba mali.  YSS sabang leniri yamai zülu, “Tsüngrem tenzüker kadi meimtsüla, taochi sayutsüla, sarasademtsütsüla, yaritsüla, aria bilemtsütsüla, saka item Khristan temeim aser aria bilemba sayu o jagi `ochi’ ji menembangtsütsüla. Ochi kuli mesütetra arogo kimung maka.” Anungji, iba ochimashi lima nung arogo nok-o-nü ji “ochi”  ya lir ta angtetdi.

ASTD-i DABA dangi chitti

Yimden aser arogo tesentaktep aser tepila indang jembidang, sabangpur aikadi ASTD-i inyakba ya yimden mapa tim inyakogo.  ASTD-i arogo dangi chitti züluba nungji arogo inyakyim mesüra tekülemyim ka indang shia mali.  Yimden ka ama aibelener nem tapet temerenshi agütsütsü indang dang shia lir aser aji tim. Iba chitti nungji Baptist distinctive – separation of church and state mangatettep kecha madoker. Ano külen iba ken-o temer aibelener merenshitsü ta ashibaji shitak dang ta shisem.  Sabangpur kadi “ASTD-i züluba jungjunga digest mesüi sabangpur aikadi züluogo … Yimdeni arogo nung kecha teka amuokba mangur, saka aibelenba putetra/meshitak inyakba putetra alima temzüngi melaba ama merenshitsü tim.” “Chitti nung Point No. 3 jibo tim dang aser par mapa shitak inyaker” ta nenshia sabangpur kari shisem. “ASTD-i paise ka danga tatem tashi bushitsü ta ashibaji kanga shitak ka lemtetogo”, kechiaser Mungdang nungi tenzüker arogo nung ochi mashi sen amshiba metpur dang tai toker yutsüba ajanga arogoibo tai atoktsü ta tangatetba nung kecha metsübui arogo aika nung sen amshirtemi temenoktsü aliba tai toker (adjust sür) yutsüba ajanga Covid wara ama arogotem aika nung ataloka aruba osangtem asenok ajaki angashia arur.  Iba ama ochi nembanga yutsüba maparen ya anentsüla. Yamaji ASTD-i tim chitti züluogo ta sabangpur aikadi shisem.

Arogo yimden aser arogo nung tenzüker

Yimden aser arogo naprongla Tsüngremi tenzük, anungji temeshi menden. Ya railway track amai lir. Anaji balala saka anapronglaji ali nung dang train oteter. Külemi yaritepa alima yangertsü, yimjung bener arutsütsü, aser alima ochiba inyakba ajanga terenlok bener arutsütsü teyanglur Tsüngremi iba yimden ana moatsü. Anaprongla nükjidong ka, saka inyakyim balala. Kadi ka madak tashi amshitsü merangra, iba jagi lendong bener arutsü. Alima aika nung lendong aser rara mapang, alima yimdeni meinyaktetba mapang tamangba yimsü lenirtemi yimjung bener arutsüba otsü aika lir. Naga lima nunga azü tokshiba mapang arogoi yimjung mapa inyakba ajanga temelenshi bener arutsüba otsü azünger. Koba lima nung tamangba tashi maiti kümdir yangji azü tokshi jenti ajurur ta metetdi. Ano tamangba yimsü ya meimchir lokti aser kija taküm asoshi kanga tongtibang asü nung alima yimden tashi arakmoka ayutsü atema alima yimden lenirtemi tamangba yimsü telok balala nung makmakshimak adokdaktsütsü meranger. Taoba Nagaland state election aser Lok Sabha mapang politician-temi tamangba yimsü koda amshi ajaki meteta lir. India nung anogo shia tamanger rishikangshiba ya tamanger telok rongnung lemsadaktsütsü nükjidong nung ta metetdi.  Anungji, yimden anaji balala aser kadi ka akümtsübutsübaji tim.

Arogo nung tenzükerji “arogo yimden” denji maiteptsüla; arogo nung  pastor ji arogo yimden masü, saka arogo kilir ka dang. Meimchir dang asünung inyakdang meteta aser memeteti aibelena inyaker atar. Yongji arogo temeshi menden wazüka ayutsü ozüng yanglua lir aser aibelenertemji arogo ozüngi melaba ama merenshitsübaji tim.  Arogo otsü nung tiyazü tesayur, nüktabangtar, rongsen ketdangsüba nung aibelener tamanger telok nungi jentokba otsü nung azünger. Ibai kechiba inyaker ta süra arogoji ochi aser temeshi ta sayutsü asoshi lir ta angatetdi.

Ano aibelenertemji alima yimden ozüngi melaba ama jail-i yokba mesüra ozüngi melaba ama merenshia aru. DABA nung atalokba public domain nung ali nungji, tatishitsü amai arogo tenüngji tetshidi.  Koba DABA nung crore 3 tema tim mesüi amshiba nüburtemi jembir, ya shitak asü masü kuli bushitsüla aser arogo inyakyim nung kechisa temelenshi nüngdak rakpoka jembitsüla. Senji shitak mesüi amshia lir, ya “Misuse of public money and it is crime as per the law”. Tamanger agütsüba ter shilem aser temeranger tenla, aji Tsüngrem meyong aser Tsüngremer mapa inyaktsü tenzüker nem nungloktsü. Anungji, aibelena lira arogo nung tenzüker alima ozüngi alentsüla.  Ya shitak/tai temeten kuli mebushitet tashi tenzüker mapa nung anena atatsüla aser tenzükertemia FIR file süang ta akangtsü nüngdak ta lemsatepdang, sabangpur aikadi ya tim ta shisem. Aikadi  “shitak shiogo”, kari “mezüngyongi ya inyak nung jungla ta bilema liasü”, “Tesüngmangtsüaja, Arogopuri Tsüngremer wadang asoshi sen tenlaba chiatokba ya. We need to analyze as community why are we so beholden to money”. Aor lenir teintet kadi, “Dr. Wati dang kechi züluogo ajak dang temaba ochi o lir aser Arogoi yamai inyaktsü sentong atongtsüla.” Yamaji tejashiba aser tesasaba o aika lemsatep. Nüburtemi arogo sen tim mesüi amshibaji kechiba kukua bilemer ta süra arogo sen ya sarasadema amangbapuri Tsungrem mapa ashi agütsüba. Anungji, amangbapuri temulung melemteti  tenzüker pulpit nung koda noktaktsü. Alima nung timtem (crisis) ajanga temelenshi bener arutsüba otsü aika lir. Kar asoshi ya taku marok asütsü saka tarutsü asoshi Arogo yanglushiba mapang tajung ka Tsüngremi bener arutsüogo. Aibelenertem ajemalua Tsüngrem dangi meyipdir ano tanaben Tsüngremi moatsütsü. Anungji, ibai timtem ajanga arogo yimden aser inyakyim nung kümkümshitsü mapang tajung ta agizükdi.


*****